Op 30 juni 2020 was het 60 jaar geleden dat Congo onafhankelijk werd. Kolonialisme en de kolonisatie van Congo blijven ook vandaag voor hevige debatten zorgen. Enkele Vlaamse schrijvers vonden de (literaire) weg naar Congo. Sommigen zoals Jef Geeraerts en Mireille Cottenjé werkten er, anderen zoals Gerard Walschap reisden er heen. Cyriel Buysse schreef over Congo zonder er ooit voet aan wal te zetten.
Van kritische teksten tot verheerlijking van de koloniale gedachte, deze schrijvers vertegenwoordigen verschillende opinies in het koloniale debat. Hoe werd hun werk onthaald in hun tijd en hoe kijken we er vandaag naar?
De zwarte kost
Met De zwarte kost plaatste Cyriel Buysse (1859-1932) al aan het einde van de negentiende eeuw een kritische noot bij de kolonisatie van Congo.
Oproer in Congo
In 1951 reist Gerard Walschap naar Congo. Tijdens deze reis raakt hij geïnspireerd en bij terugkomst in België begint hij aan zijn roman Oproer in Congo.
Gangreen 1: Black Venus
Gangreen 1: Black Venus is een roman gebaseerd op het leven van schrijver Jef Geeraerts in Congo tussen 1955 en 1960.
Dagboek van Carla
Dagboek van Carla vertelt het verhaal van een jonge verpleegster die naar Congo trekt. Het boek is gebaseerd op de eigen ervaringen van Cottenjé.
Congolese tegenstemmen
We hebben geen Congolese schrijvers in ons archief, maar dat betekent niet dat er geen Congolezen geschreven hebben over de (de)kolonisatie . We lijsten enkele interessante boeken, artikels en filmpjes/audiofragmenten op van Congolese historici en schrijvers die een tegenstem op de romans kunnen bieden.
Aan de slag
Deze broncollectie kun je gebruiken om je lessen over Congo te verrijken en klasgesprekken over kolonisatie in te leiden. De bronnen geven leerlingen inzicht in hoe er op verschillende momenten in het verleden gedacht werd over de kolonisatie van Congo.
De broncollectie bevat werken van schrijvers aan het einde van de 19e eeuw (Congo-Vrijstaat als privékolonie van Leopold II), begin 20e eeuw (Belgisch Congo) en na 1960 (Democratische Republiek Congo). De collectie bevat zowel citaten uit hun Congoromans als extra materiaal dat inzicht geeft in het standpunt van de schrijver over Congo en kolonialisme en hoe hun werk onthaald werd.
Je kan de bronnen klassikaal bespreken of de leerlingen zelf laten onderzoeken hoe er in het verleden over kolonisatie gedacht werd. Ze kunnen de meningen van de auteurs vergelijken en onderzoeken welke invloed de achtergrond van de auteurs, tijd waarin ze leefden en hun connectie met Congo hadden op hun werk. Hiervoor kan je gebruik maken van het bronpaspoort. Bij iedere roman vind je ook nog een overzicht met mogelijke vragen.
Op Archief voor het onderwijs vind je een parallelcollectie met audio- en videofragmenten over de romans en de kolonisatie van Congo.
Tip
Ga vakoverschrijdend te werk. Ga samen met collega’s van de vakken Nederlands, Geschiedenis, Aardrijkskunde aan de slag met de bronnencollectie. Onze tips:
Geschiedenis en Nederlands
Tijdens de lessen geschiedenis en Nederlands onderzoeken de leerlingen de context van de romans: wie waren de schrijvers, in welke periode (situatie in België, situatie in Congo), wat was hun band met Congo en de beeldvorming over Congo in de romans. Dit doen ze aan de hand van de bronnen in de online collectie. Door de bronnen in beide vakken aan bod te laten komen, kan je meerdere invalshoeken combineren. In de lessen geschiedenis kan meer aandacht gegeven worden aan de context van de romans. Hierop kan dan tijdens de lessen Nederlands voortgebouwd worden bij het lezen van de fragmenten. Dit kan een wisselwerking geven tussen verschillende lessen.
Nederlands
Voor het vak Nederlands kan je er nog een extra schrijfopdracht aan koppelen. Laat je leerlingen een opiniestuk schrijven over een of meerdere van de romans: wat vinden de leerlingen van de romans, hoe hebben zulke romans onze beeldvorming over Congo beïnvloed en hoe leven deze beelden tot vandaag door? Deze vragen zullen ook al tijdens de klasbesprekingen aan bod komen, maar door leerlingen erover te laten schrijven daag je hen uit om er dieper over na te denken en geef je alle leerlingen de kans hun eigen mening te ontwikkelen.
Aardrijkskunde
De schrijvers in deze collectie reisden naar verschillende delen van Congo. Walschap reisde o.a. naar Leopoldville (= Kinshasa), Matadi, Thysville (= Mbanza-Ngungu) en Stanleyville (= Kisangani), Geeraerts was gestationeerd in Boma en Cottenjé woonde in Kivu. Verdeel de locaties over de leerlingen en laat ze hier onderzoek naar doen waarbij ze verschillende aspecten onderzoeken: klimaat, demografie, sociaal-economisch, geologie. Ze presenteren hun onderzoek over hun regio voor de klas. Dit geeft hen een beter beeld van Congo vroeger en nu. Het zal hen helpen om de bronnen beter te kunnen contextualiseren, maar ook om huidige debatten omtrent de gevolgen van de kolonisatie beter te begrijpen.
