Oproep

Tot en met 30 november kon je deelnemen aan de online poll en mee beslissen wie een biografie moet krijgen. Deze poll is nu afgesloten - binnenkort verneem je meer over de resultaten.
Van de drie meest genoemde mensen wordt in het voorjaar van 2023 alvast een biografische schets gemaakt, die in De Standaard der Letteren zal worden gepubliceerd.

De genomineerden

Piet van Aken (1920-1984), auteur

Piet van Aken groeide op in de Rupelstreek, waar zijn vader en broer in de steenbakkerijen werkten. Hij schreef meer dan twintig romans, novellen en verhalenbundels, in naturalistische stijl en vaak sterk sociaal geëngageerd. In 1939 debuteerde hij met de novelle Twee van ’t gehucht, in 1942 gevolgd door De falende God. Van Akens verhalen zijn meestal gesitueerd in zijn geboortestreek en stellen klassenproblemen, machteloosheid en eenzaamheid centraal. Een van zijn bekendste werken, Klinkaart (1954), beschrijft bijvoorbeeld de eerste werkdag van een meisje in een steenbakkerij, die eindigt met haar verkrachting door de baas. 

In 1958 verscheen De wilde jaren, een thriller met invloeden uit de Amerikaanse spannende literatuur, in 1959 de Congo-roman De nikkers. Voor Slapende honden (1965) ontving hij de Staatsprijs voor Vlaams verhalend proza. Kritisch en essayistisch proza van hem verscheen in 1967 in Agenda van een heidens lezer. Zijn laatste roman was Slapende honden (1984).

Tone Brulin (1926-2019), toneelauteur en theatermaker

Tone Brulin (pseudoniem van Antoon van den Eynde) was een vernieuwend theatermaker. Hij was een van de oprichters van het Nederlands Kamertoneel in Antwerpen, waar hij avantgardistisch theater regisseerde.

Brulin werkte in de jaren vijftig als regisseur in onder meer Belgisch-Congo en in Zuid-Afrika. Zijn theaterstuk De honden is een scherpe aanklacht tegen de apartheid.

Van 1972 tot 1975 verbleef Brulin in Maleisië, waar het idee groeide voor TIE3, Het Theater van de Derde Wereld in Europa. De groep bracht theater uit Azië en Afrika naar Vlaanderen en Brulin creëerde er tot 1985 multiculturele toneelstukken die over de hele wereld werden opgevoerd.

In 1963 kreeg hij de Staatsprijs voor Toneelletterkunde en in 2006 de Vlaamse Cultuurprijs voor Podiumkunsten voor een voorstelling met Ultima Vez. In 1986 won hij ook de Arkprijs voor het Vrije Woord.

Gaston Burssens (1896-1965), dichter

Gaston Burssens was een expressionistisch dichter. Voor zijn activistische engagement werd hij na de Eerste Wereldoorlog veroordeeld tot zes maanden cel. In zijn beginperiode als dichter schreef hij vooral modernistische, zuivere lyriek. In 1924 verscheen zijn bundel Piano, met speelse, ritmische gedichten met gewaagde metaforen. De bundel zorgde voor een hechte vriendschap met Paul van Ostaijen, om wiens literaire nalatenschap Burssens zich later zou bekommeren. Met Elegie (1941) publiceerde hij een doorleefde bundel ter nagedachtenis van zijn eerste vrouw. Zijn poëzie werd daarna minder experimenteel en meer relativerend. Na de Tweede Oorlog kreeg Burssens de erkenning van de jongere generatie. Er verscheen een bundel met grotesken, Fabula Rasa (1946), en een toneelstuk. In 1953 hertrouwde Burssens en bezong hij zijn hervonden vitalisme in Ode (1954). Met de uitgave van zijn Verzamelde dichtbundels (1970, in 2005 vervolledigd tot Alles is mogelijk in een gedicht) werd zijn belang voor de Vlaamse literatuur onderstreept.

Johanna Desideria Courtmans-Berchmans (1811-1890), auteur

Johanna Desideria Courtmans-Berchmans ging naar school in het Frans; van haar echtgenoot Jan Baptist Courtmans leerde ze in het Nederlands schrijven. Aanvankelijk schreef ze gedichten, toneelstukken en schetsen. Na 1860 volgden tendensverhalen en romans waarin zij vaak de levensomstandigheden van de gewone man of de lagere burgerij beschreef. Haar werk is sociaal geëngageerd en moraliserend. Ze genoot een  grote populariteit. Voor haar roman Het geschenk van de jager ontving ze de Vijfjaarlijkse staatsprijs voor Nederlandse letterkunde.

Na de dood van haar man in 1856 richtte ze een meisjesschool op (met ook niet-betalende leerlingen) – wat haar in geldproblemen bracht. Haar gezin van acht kinderen onderhield ze met wat ze aan haar boeken en artikelen verdiende.

Courtmans-Berchmans was een productief én graag gelezen auteur. Haar Verhalen en novellen werden uitgegeven in 22 delen, haar Volledige prozawerken in 33 delen. 

Lea Daan (1906-1995), danseres en choreografe

Lea Daan (pseudoniem van Paula Gombert), was als danseres, choreografe en pedagoge een pionier van de moderne dans in Vlaanderen. Ze studeerde in Antwerpen en Brussel en volgde o.m. ballet en expressiedans in Duitsland.

In 1931 behaalde ze het diploma danspedagogie en opende ze in Antwerpen een school, waaruit in 1933 de Dansgroep Lea Daan ontstond. Deze trad op in volkshuizen en bij manifestaties, met de vertolking van zowel Vlaamse populaire thema's als epische onderwerpen.

Na 1945 begon een glansperiode. In 1949 werd Les ancêtres opgevoerd met ook leerlingen van de Studio van het Nationaal Toneel. Andere succesvolle creaties waren Dulle Griet (1950) en Jeanne d'Arc (1956), met Daan zelf in de hoofdrol.

Daan gaf bewegingsleer aan de Studio Herman Teirlinck en aan de conservatoria van Antwerpen en Gent. Vanaf 1973 had ze ook de acteurs van de Haagse Komedie onder haar hoede.

Gust Gils (1924-2002), dichter en beeldend kunstenaar

Gust Gils was een veelzijdige experimentele schrijver en beeldend kunstenaar. Aanvankelijk was hij actief als graficus, beeldhouwer en schilder – en jazzgitarist. In de jaren vijftig begon hij met het schrijven van gedichten. Zijn eerste bundel, Partituur voor vlinderbloemigen, verscheen in 1953 in eigen beheer. Daarna volgden meer dan twintig bundels.
Gils schreef poëzie om voor te dragen en werd in de jaren zestig bekend als dichter-podiumkunstenaar. Hij onderzocht de grenzen tussen poëzie en muziek en nam deel aan muzikaal-poëtische samenwerkingsverbanden.

Zijn proza bestaat uit korte, vaak humoristische verhalen met groteske of satirische inslag. De eerste gebundelde verhalen verschenen in 1960 onder de titel Met de noorderzon op stok en werden gevolgd door meer dan tien uitgaven, veelal met in de ondertitel de Gilsiaanse genreaanduiding 'Paraproza'. In 1996 ontving hij de Driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor de bekroning van een schrijversloopbaan.

Nicole van Goethem (1941-2000), tekenares en animatiefilmster

Nicole van Goethem was tekenares en animatiefilmster. In 1987 won ze als enige Belg ooit een Oscar voor haar ook verder veelvuldig gelauwerde, zeven minuten durende animatiefilm Een Griekse tragedie. Deze bekroning maakte van haar werk een uithangbord voor de Belgische kunst en cultuur.

In de jaren zeventig en tachtig werkte Van Goethem mee aan verscheidene animatiefilms, zoals Tarzoon, shame of the jungle en The Missing Link van Picha. In 1986 voltooide ze de animatiefilm Vol van gratie die een nominatie kreeg voor de Gouden Palm voor de beste kortfilm in het Filmfestival van Cannes. Haar laatste animatieproductie L.A.T. werd twee jaar na haar overlijden afgewerkt door haar vaste medewerkers.

Van Goethem was ook ook tekenares en voorzag van boeken, tijdschriften en reclamecampagnes van illustraties. Ze ontwierp lange tijd de affiche voor nationale vrouwendag in opdracht van de feministische groep VOK (Vrouwen Overleg Komitee). Haar inzet voor vrouwenorganisaties bezorgde haar in 1979 de prijs voor vrouwencartoons.

Julian Key (1930-1999), afficheontwerper

Julian Key (pseudoniem van Julien Keymolen) kreeg een schildersopleiding en volgde sierkunst aan het Sint-Lucasinstituut in Schaarbeek. In 1948 ging hij aan de slag bij reclameagentschap Vanypco in Brussel, waar hij later artistiek directeur zou worden.

Onder de naam Julian Key ontwikkelde hij in jaren vijftig een eigen stijl, die hem tot een van de meest originele Belgische ontwerpers maakt. Hij nam deel aan tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Zijn ontwerpen verschenen in internationale tijdschriften en overzichtswerken. Verschillende van zijn creaties worden als klassieker beschouwd, zoals het affiche Zwarte Kat (1966) die Key voor het koffiemerk ontwierp.

Key werd docent aan het Sint-Lukas Hoger Instituut te Brussel en vanaf 1975 zette hij zijn loopbaan verder als zelfstandig graficus. Zijn werk werd meermaals bekroond, onder meer met de Staatsprijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Beeldende Kunsten (1988).

Hubert Lampo (1920-2006), auteur

Hubert Lampo debuteerde als romancier in 1943 met de novelle Don Juan en de laatste nimf. Hij wordt vooral geassocieerd met het magisch-realisme, waarbij mythische archetypen met de realiteit verweven worden. Voorbeelden daarvan zijn de romans De heks en de archeoloog (1967), Wijlen Sarah Silbermann (1980) en uiteraard zijn bekendste werk, De komst van Joachim Stiller (1960),dat voor veel jongeren in de jaren zestig en zeventig een cultboek was. In verscheidene essaybundels gaat hij dieper op het magisch-realisme in. Daarnaast schreef hij een aantal psychologische romans, vaak tegen een historische achtergrond of gesitueerd in oorlogstijd (De eerste sneeuw van het jaar, 1985).

Lampo’s werk werd vijf maal verfilmd, is vertaald in een tiental talen en bekroond met verschillende prestigieuze literaire prijzen. In 1963 bijvoorbeeld ontving hij de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Verhalend Proza voor De komst van Joachim Stiller. In 1989 verleende de Universiteit van Grenoble hem een eredoctoraat.

Maria Rosseels (1916-2005), auteur

Maria Rosseels was auteur en journalist. Haar literaire werk is een pleidooi tegen dogmatische leerstelligheid en voor de oorspronkelijke evangelische waarden van het geloof. Genade, verdraagzaamheid en eindbestemming van de mens vormen de centrale thema’s.

Als katholieke romanschrijfster trok zij sterk de aandacht met uitvoerige ideeënromans als Ik was een Christen (1957), Dood van een non (1961) en Wacht niet op de morgen (1969). Dood van een non werd in 1975 verfilmd door Paul Colette en Pierre Drouot.

Rosseels schreef verschillende boeken voor meisjes, doorgaans in dagboekvorm, en twee scherpzinnige essays tegen de discriminatie van de vrouw. 

Wacht niet op de morgen werd in 1970 bekroond met de prijs van de Scriptores Catholici. In 1984 ontving Rosseels de Staatsprijs ter Bekroning van een Schrijversloopbaan.

Rosseels was ook redactrice van de krant De Standaard. Daarin publiceerde ze filmkritieken – zij ontdekte de jonge Robbe de Hert – en opmerkelijke interviews en reportages.