Het Huis De Beukelaer
Het 19de-eeuwse Huis De Beukelaer
Huis De Beukelaer ligt aan de Minderbroedersrui in Antwerpen. Het riante herenhuis is gebouwd in opdracht van de succesvolle reder Jan Lambrecht Michiels. Hij woont er samen met zijn gezin van 1840 tot zijn overlijden in 1868. Ook de kantoren van de firma Michiels-Loos zijn er gevestigd. Het gebouw dankt zijn naam aan zijn laatste particuliere bewoner, Edward de Beukelaer. De koekjesfabrikant bewoont het huis van 1895 tot 1910.
1910: aankoop door de stad Antwerpen
In 1910 koopt de stad Antwerpen het Hôtel De Beukelaer. De bedoeling is het ter beschikking te stellen van de wetenschappelijke verenigingen van Antwerpen. De voorstellen voor de verbouwing omvatten onder meer een observatorium en een auditorium.
1914: Duitse Kommandatur
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog worden de plannen opgeborgen. In het patriciërshuis is tijdens de Duitse bezetting de Kommandatur gevestigd, na de oorlog vindt de Rechtbank voor Oorlogsschade er onderdak. In 1929 en 1930 krijgt de administratie van de Wereldtentoonstelling er haar stek.
Museum van de Vlaamsche Letterkunde
1933: Museum van de Vlaamsche Letterkunde
In 1933 wordt in Antwerpen het Museum van de Vlaamsche Letterkunde boven de doopvont gehouden. Het nieuwe museum krijgt onderdak in het Huis De Beukelaer aan de Minderbroedersrui 17. Op de eerste verdieping van het Huis De Beukelaer is een Consciencezaal ingericht. De volgende jaren zullen er een toneelzaal, een Buyssezaaltje, een ‘Van Nu en Straks’-zaal en een Jongerenzaal bijkomen. In 1939 wordt ook de tweede verdieping van het gebouw als museumruimte in gebruik genomen.
Jaren 40: uitbreiding
Al gauw blijkt het gebouw te klein. In 1940 wordt een plan goedgekeurd om de bijgebouwen met het museum te verbinden. Zo komt er een ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. Boven de tentoonstellingszaal komen de kantoren en de bibliotheek. In 1941 wordt in de oude stallingen een voordrachtzaal ingericht. Het nieuwe gedeelte van het museum wordt op het einde van de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd door bombardementen. In 1948 wordt een aanpalend stuk grond aangekocht door het Antwerpse stadsbestuur. Daar kan een geschikt gebouw worden opgetrokken.
Minderbroedersstraat 22
1948: uitbreiding naar de Minderbroedersstraat
Op het perceel aan de Minderbroedersstraat 22 bevinden zich de resten van een zwaar beschadigd gebouw. Slechts de gevel bleef ongeschonden, op ramen en deuren na. Het gebouw dateert uit het midden van de 18de eeuw. De begane grond is sinds 1888 verhuurd aan de Kamer van Notarissen. De rest van het huis was bewoond. Toneelschrijver en directeur van de stadsbibliotheek Frans Gittens was een van die bewoners.
Voor de uitbreiding van het archief en museum ontwerpt stedelijk hoofdarchitect André Fivez in 1948 een gebouw met drie verdiepingen. Hij maakt moderne en vooruitziende plannen: twee ondergrondse depots, bovengrondse tentoonstellingsruimten rond een binnentuin, een auditorium en een ruime inkomhal. De ingang van het museum komt in de Minderbroedersstraat. Het Huis De Beukelaer aan de Minderbroedersrui zal dienen als administratief gebouw. Pas in 1953 worden de nodige financiële middelen gevonden en kunnen de werken beginnen.
1959: een modern museumcomplex
Het nieuwe museumgebouw krijgt sterke, strakke lijnen en veel licht en ruimte. De indrukwekkende betonconstructie wordt afgewerkt met blauwe hardsteen. Vooral op de binnenplaats van het museum is de sterkte van deze architectuur uit de jaren 1950 duidelijk voelbaar.
Het nieuwe gebouw wordt in 1959 in gebruik genomen. Directeur Ger Schmook is vooral blij met de twee ondergrondse depots. Met de oorlog nog vers in gedachten, is de aanleg van twee onder elkaar gelegen bomvrije archievenkelders voor hem van het grootste belang. De twee kelderniveaus beslaan samen 2000 m² – een groot depot, dat echter in 2008 al lang niet meer volstaat om de volledige collectie van het Letterenhuis in op te bergen.